ХLegio 2.0 / Библиотека источников / О военном деле / Новости

О военном деле


Анонимный реформатор

Anonymus. De rebus bellicis

Настоящая публикация представляет собой небольшой фрагмент из трактата Анонимного реформатора De rebus bellicis. Об авторе этой работы мы не знаем ничего определенного, точное время написания трактата тоже не известно и, как указывает С.А. Лазарев, оценивается достаточно широкими рамками: 337-395 гг. (обычно верхнюю границу опускают до 375 г.). Полный текст трактата (в переводе С.А. Лазарева) доступен на сайте Древний Рим здесь >

Военно-историческая ценность трактата долгое время подвергалась сомнению. Считалось, что коль скоро его автор, в отличие от Герона, Витрувия, Битона и других античных специалистов, не является ни инженером, ни профессиональным военным и притом выдвигает различные фантастические (вроде бы) прожекты, то извлечь какую-либо практическую информацию о военном деле Римской империи IV в. н.э. из него невозможно. Однако, внимательный анализ параграфов трактата, относящихся к метательным машинам, сопровождаемый скрупулезнейшим анализом и уточнением контекстного значения многих ключевых терминов, оказывается, может помочь современным ученым лучше представить облик метательных машин времен Поздней Империи. Не случайно к Анонимному реформатору обращались такие видные специалисты по античной технике как Ревило Оливер, Эрик Марсден, Поль Чеведден, Дитвульф Баатц. Некоторые из названых исследователей предложили свой перевод и каждый из них по-своему откомментировал два параграфа из De rebus bellicis, посвященных ballista quadrirotis ("четырехколесная баллиста") и ballista fulminalis ("молниеносная баллиста").

Мы публикуем оригинальный текст этих фрагментов, а также перевод и комментарии всех четырех названых исследователей.

Публикация подготовлена И.Ф. Каюмовым.

В настоящее время готовится новое академическое издание Анонимного реформатора на русском языке с обширными комментариями.

 

А.Зорич, октябрь 2003


 

Содержание

 

Текст на латыни

Э. Марсден. Стрелометная ballista IV в. н.э.

Перевод и комментарии П. Чеведдена

Р. Оливер. Комментарий на De rebus bellicis

Короткие замечания Д. Баатца

 

Текст на латыни

 

VII. Espositio ballistae quadrirotis

 

(1) Exemplum ballistae cuius fabricam ante oculos positam subtilis pictura testatur. (2) Subiecta namque rotarum quattuor facilitas, duobus subiunctis et armatis equis, ad usus hanc bellicos trahit, cuius tanta est utilitas pro artis industria ut omni latere in hostem sagittas impellat, sagittarii liberatem et manus imitata. (3) Habet foramina per quattuor partes, quibus pro commoditate rerum circumducta et flexa facillime ad omnes impetus parata consistat. (4) Quae quidem a fronte cochleae machina et deponitur celerius et erigitur subleuata. (5) Sed huius temo, in quamuis partem necessitas uocet, cita et facili conuersione deflexus erigitur. (6) Sciendum est autem quod hoc ballistae genus duorum opera uirorum sagittas ex se, non ut aliae funibus, sed radiis intorta iaculatur.

 

XVIII. Expositio ballistae fulminalis

 

(1) Huiusmodi ballistae genus murali defensioni necessarium supra ceteras impetu et viribus praevalere usu compertum est; arcu etenim ferreo supra canalem, quo sagitta exprimitur, erecto, validus nervi funis ferreo unco tractus eandem sagittam magnis viribus in hostem dimissus impellit. (2) Hunc tamen funem non manibus necque viribus militum trahi fabricae ipsius magnitudo permittit, sed retro duabus rotis viri singuli radiorum nisibus adnitentes funem retrorsum tendunt, pro difficultate rei viribus machinis adquisitis. (3) Ballistam tamen ipsam ad dirigenda seu altius seu humilius tela cochleae machina, prout vocet utilitas, nunc erigit nunc deponit. (4) Hoc tamen mirae virtutis argumentum, tot rerum diversitate connexum, unius tantum otiosi, ut ita dicam, hominis ad offerendam tantummodo impulsioni sagittam opera gubernat; videlicet ne si hominum turba huius ministerio inserviret, minueretur artis inventio. (5) Ex hac igitur ballista, tot et tantis ingenii artibus communita, expressum telum in tantum longius vadit, ut etiam Danubii, famosi pro magnitudine fluminis, latitudinem valeat penetrare; (6) fulminalis etiam nuncupata appellatione sua virium testatur effectum.